Skip to main content

Πώς να πεις μόνο αλήθειες στα παιδιά

Όλοι οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωής μας, βιώνουμε περιόδους μικρότερων ή μεγαλύτερων αλλαγών. Στις μέρες μας, έχει προστεθεί στον κατάλογο των σημαντικών αλλαγών και η λεγόμενη «οικονομική κρίση», που θα μπορούσαμε να την βιώσουμε και σαν κρίση επαναπροσδιορισμού των αξιών μας.
Όσοι λοιπόν από μας έχουμε παιδιά, τότε, έχουμε μια επιπλέον πρόκληση : πως θα επικοινωνήσουμε στα παιδιά μας αυτές τις αλλαγές.
Η ασφάλεια είναι ζωτικής σημασίας για ένα παιδί, ειδικά σε περιπτώσεις αλλαγών, όπως είναι ένα διαζύγιo μια οικονομική δυσπραγία. Έχει ανάγκη να αισθάνεται ότι οι γονείς του, που αποτελούν τα δύο σύμβολα του πυρήνα του, είναι συμπαγείς και σταθεροί. Αυτό και μόνο, αν το βλέπει και το αισθάνεται, θα το προφυλάξει από οποιαδήποτε συναισθηματική δίνη. Οι αλλαγές δεν είναι εύκολες, σ’ αυτές τις ηλικίες,
διότι για το παιδί το άγνωστο είναι πιο δυνατό από αυτό. Το πρώτο μέλημα λοιπόν των γονιών είναι να δημιουργήσουν μια κοινή γραμμή, μια συνισταμένη των απόψεών τους και να καταλήξουν σε ένα σχέδιο που θα το παρουσιάσουν μαζί στο παιδί, κρατώντας ανοικτές τις γραμμές επικοινωνίας. Μέσα στο σχέδιο πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και η ελαχιστοποίηση των αλλαγών που θα καταλήξουν στο παιδί. Να μεριμνήσουν δηλαδή, ώστε το παιδί να αντιληφθεί μόνο τις αναπόφευκτες αλλαγές και όχι το ακατέργαστο σύνολό τους και έτσι να διευκολύνουν τη μετάβασή του στη νέα φάση της οικογένειας.
 
Το δεύτερο μέλημα είναι να του παρουσιάσουν τη νέα κατάσταση και να του εξηγήσουν το λόγο που συμβαίνει ότι συμβαίνει, με τρόπο όμως που να το αφορά, για να μπορέσει και να το κατανοήσει και να νοιώσει ότι μπορεί να βασιστεί στους γονείς του.
Πρέπει να γίνει σωστή επιλογή λόγων και επιχειρημάτων και κυρίως να εστιάσουν στο να του εξηγήσουν το πώς θα γίνουν αυτές οι αλλαγές σε θέματα που αφορούν την δική του καθημερινότητα, καθώς και το πώς θα γίνει η σταδιακή μετάβαση από την μια κατάσταση στην άλλη, είτε για διαζύγιο πρόκειται, είτε για οικονομικές περικοπές που το αφορούν.
Στην αντίθετη περίπτωση, θα νοιώσει τεράστιο φόβο και ανασφάλεια για τους γονείς του, που αδυνατούν να πάρουν τα ηνία της ζωής όλης της οικογένειας στα χέρια τους. Πιθανόν να αισθανθεί απογοητευμένο ή προδομένο από αυτούς που θαύμαζε και που αποτελούσαν το ιδανικό του πρότυπο, που τώρα καταρρέει.
Το παιδί ωφελείται μόνο όταν έχει ειλικρινείς συζητήσεις σχετικά με τις αλλαγές στην οικογένεια. Δεν κρύβουμε την αλήθεια, αλλά την προσαρμόζουμε στο επίπεδο κατανόησής του. Παράδειγμα σε ένα μικρό παιδί λέμε: ο μπαμπάς και η μαμά είναι λίγο ανήσυχοι για τη δουλειά τους, αλλά κάνουμε ότι μπορούμε, ώστε όλα να είναι εντάξει.
Φροντίζουμε να διατηρούμε σταθερές, όσες περισσότερες συνήθειες μπορούμε διότι αυτό βοηθά στη μείωση της ανησυχίας, διότι ενισχύει την προβλεψιμότητα και κατά συνέπεια την ασφάλεια του. Παράδειγμα, ενώ όλα μπορεί να φαίνεται ότι καταρρέουν, τα τελετουργικά όταν πάει για ύπνο, οι νυχτερινές ιστορίες, το μπάνιο πριν τον ύπνο, οι αγκαλιές, παραμένουν τα ίδια. Το τρίτο μέλημα των γονιών είναι να αφουγκραστούν τα δικά τους συναισθήματά με ψύχραιμο τρόπο, δηλαδή, να προσπαθήσουν να μην ταυτιστούν με αυτά και αν είναι θυμωμένοι ή λυπημένοι, να μην δώσουν διέξοδο χρησιμοποιώντας το παιδί, μεταφέροντάς του όλο το βάρος αυτών των συναισθημάτων. Διότι όσο καλά και να εξηγούμε σε ένα παιδί ότι η κατάσταση ελέγχεται, αν οι πράξεις μας δεν συνάδουν, τότε, στην ουσία δεν καταφέρνουμε παρά να πετύχουμε αυτό που δεν θέλουμε.
Οι γονείς, ακόμα και αν έχουν σοβαρές διαφωνίες μεταξύ τους, χρειάζεται να τις κρατήσουν μέσα στα στενά όρια της δικής τους σχέσης. Αν δηλαδή, ο ένας γονιός νιώθει εχθρικά για τον άλλον, ή αν ο ένας γονιός είναι  πληγωμένος που η πορεία του γάμου του δεν εξελίχθηκε όπως είχε ονειρευτεί, αυτά τα συναισθήματα αφορούν τον ίδιο και όχι το παιδί.

Σε πολλά παιδιά συμβαίνει να νομίζουν ότι ευθύνονται τα ίδια για το διαζύγιο ή για ότι άλλο συμβαίνει στο σπίτι. Νιώθουν ενοχές και κατηγορούν τον εαυτό τους για αυτό. Χρειάζεται να τα καθησυχάσουμε και με απλά λόγια να εξηγήσουμε τους λόγους που παίρνουμε αυτή την απόφαση και βέβαια να τα πείσουμε πως δεν φταίνε τα ίδια. Κάποια παιδιά λένε χαρακτηριστικά: «Ο μπαμπάς έφυγε από το σπίτι γιατί ήμουν άτακτος».

Άρα, το τέταρτο μέλημα των γονιών είναι να αντέξουν και να διαχειριστούν με σεβασμό και ευαισθησία, τα συναισθήματα λύπης ή τα ξεσπάσματα θυμού του παιδιού τους. Να καταλάβουν ότι αυτά τα συναισθήματα είναι ανάγκη να εκφραστούν και να δώσουν και στο παιδί τους να καταλάβει ότι είναι φυσικό να αισθάνεται έτσι διότι έχει συμβεί κάτι που δεν το περίμενε. Να του δώσουν επίσης να καταλάβει ότι θα είναι δίπλα του σε κάθε συναισθηματική του αλλαγή χωρίς να το κρίνουν, αλλά να το αποδέχονται που αισθάνεται έτσι. Ακόμα και αν το παιδί γίνει υπερβολικό στις αντιδράσεις του, το βοηθάμε να καταλάβει πως, ενώ έχει το δικαίωμα να νιώθει όπως νιώθει, ο χρόνος θα το βεβαιώσει ότι οι αποφάσεις των γονιών του σταδιακά θα αποφέρουν οφέλη σε όλους, με την έννοια πως δεν θα υπάρχουν εντάσεις στο σπίτι ή δε θα ζει σε ένα περιβάλλον, όπου δυο άνθρωποι δεν θα νιώθουν θετικά συναισθήματα ο ένας για τον άλλον.

Το πέμπτο μέλημα είναι να κρατήσουμε ένα ανοικτό διάλογο μαζί του, διότι το επόμενο διάστημα πρόκειται να ακούσει από το ευρύτερο περιβάλλον απόψεις, φήμες, σχετική παραπληροφόρηση. Τότε, πρέπει να είμαστε εκεί για να εκθέτουμε σωστά τα γεγονότα χωρίς υπερβολές. Μπορούμε να το ρωτάμε διακριτικά, αν έχει ακούσει κάτι για το θέμα ή τι λένε οι φίλοι του και να παραθέτουμε τα επιχειρήματά μας.

Περιορίζουμε την προβολή αγχωτικών ειδήσεων ή ακόμα καλύτερα, κλείνουμε την τηλεόραση κατά τη διάρκεια των ειδήσεων. Τα παιδιά υιοθετούν αυτές τις ιστορίες που τα τρομάζουν και τα αποπροσανατολίζουν.

Η οικογένεια μπορεί να είναι πληγωμένη, αλλά να θυμόμαστε πως τα παιδιά είναι ανθεκτικά και αυτό που χρειάζονται περισσότερο είναι η διαβεβαίωση μας ότι θα τα περάσουμε μαζί. Πάνω απ ‘όλα, δίνουμε στα παιδιά μας ένα μήνυμα ελπίδας, “Ό, τι και να συμβαίνει, είμαστε μαζί.”

Καταλήγουμε λοιπόν, πως οι αλλαγές στην οικογένεια μπορεί να είναι μια τραυματική εμπειρία για τα παιδιά, αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα παιδιά προσαρμόζονται καλά μέσα σε ένα διάστημα δύο ετών περίπου, αν οι γονείς έχουν μια συνεπή και σταθερή συναισθηματικά αντιμετώπιση της κατάστασης, χωρίς συγκρούσεις που δημιουργούν τον κίνδυνο ανάπτυξης ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων. 

Η Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης (LifeCoach)